Адамдардың ғұмыры мәңгілік болмаса да, өздерінің қажырлы еңбегімен, абзал қасиеттерімен, жарқын да мағыналы өмір жолдарымен артына өшпес із қалдырады, аты аңызға айналады. Көкпекті өңірінде кезінде өмір сүрген қоғам, халық, жеткіншек алдындағы азаматтық, кәсіптік борышын өзіне тән іскерлікпен, абыроймен атқарған шынайы педагог – Жақия Шайжүнісұлы сондай асыл азаматтардың бірегейі. Қарапайым мінезімен, табиғат берген ұстаздық ұстанымымен, жемісті еңбегімен, балаларға деген шексіз сүйіспеншілігімен балалар үйін бірнеше жүздеген шәкірттердің алтын босағасына, қимас та қымбат ұяларына айналдырған ол нағыз педагог ретінде көптің есінде мәңгіге қалды.

Жақия Шайжүнісовтың педагогикалық жолы – мейірім мен жанашырлықтың, қамқорлықтың, қайырымдылықтың, рақымшылдықтың, төзімділік пен сабырдың және балаға деген махаббат пен сүйіспеншіліктің үлкен мектебі.

Балалар үйінің ыстығына күйіп, суығына тоңып, «Қайтсем осыларды адам қатарына қосамын» - деген тілектегі адамгершілік парызын ғұмырына арқау еткен жан Жақия Шайжүнісов. Панасыздарды киімі бүтін, тамағы тоқ дәрежеге жеткізумен бірге, патриоттық, адамгершілік, эстетикалық, еңбек тәрбиесімен баулып, олардың рухани дүниеден шет қалмауына күш-жігерін салды. Сол кездегі оқу мен еңбекті ұштастыра жүргізіп, жастық жалын мен азаматтық қасиетті қатар ұстаған Жақия Шайжүнісұлы түн ұйқысын бөліп, жарғақ құлағы жастыққа тимей, панасыздарға аға орнына аға, әке орнына әке, шеше орнына шеше бола білген. Осылайша, үлкен жүректің жылуы талай жанның бойында өмір отын маздатты. Аумалы-төкпелі заманда түрлі қиындықтардың салдарынан тағдырдың соққысына ұшыраған қамкөңіл жетімдермен ұзақ жылдар бойы тапжылмастан еткен үздіксіз де қажырлы еңбегі үшін Ж.Шайжүнісовке әуелі «Қазақ КСР-не еңбек сіңірген мұғалім», ал 1968 жылы Социалистік Еңбек Ері атағы берілді. Қазіргі таңда кезінде Жақия Шайжүнісұлының шарапатына бөленген, ел шаруашылығының сан саласына кірпіш болып қаланған түрлі ұлт өкілдерін құрайтын азаматтар мен азаматшалар жүздеп, мыңдап саналады. Ұзтаздың жарқын бейнесі олардың санасынан ешқашан өшпек емес.

Бір айта кетерлігі, Қ.Раев атындағы Көкпекті балалар үйінде Жақия Шайжүнісұлына арналған мұражайдағы альбомдарды қопарыстырғанымызда 1947 жылы Семей қаласында өткен облыстық олимпиадаға қатысқан балалар үйінің көркемөнерпаздарына сыйланған атақты орыс қолбасшысы А.В.Суворовтың өмірі мен қызметі туралы жазылған мұқабасы қалың көлемді кітапты көрдік. Онда «Көкпекті балалар үйінің ұлдар ансамбліне қазақ биі «Қара жорғаны» шебер орындағаны үшін» деген жазу сол кездегі облыстық білім беру бөлімінің меңгерушісінің орынбасары П.Левиннің қолымен расталыпты. Бұл дегеніңіз керемет қой! Соғыстан кейінгі ауыр жылдардың өзінде балаларды бос уақытында түрлі үйірмелерге қатыстыруға мүмкіндік жасап, олардың өнерге, білімге деген құлшыныстарын оятуы ұстаздың үлкен жетістігі екені белгілі.

Көкпекті балалар үйін аймақтағы ең мәртебелі мекемеге айналдырып, өзі ұзақ жылдар басқарған мекемені Одақ көлеміне әйгілі еткен мерейлі ұстаздың алақанының жылуын сезініп, қамқорлығын көріп өскен шәкірттері оны сағына, аса бір сүйіспеншілікпен, мақтанышпен еске алады.

Галина Михайловна Орсаева, педагог, еңбек ардагері:

-Сұрапыл соғыс жылдары мен соғыстан кейінгі қайта қалпына келтіру кезінде әр отбасында қиындық болды. Ал, балалар үйі сынды үлкен отбасындағы қиындықтардың салмағы тіптен көп еді. Осындай ел басына күн туған ауыр кезеңде балалар үйін басқарып, оны аяғынан тік тұрғызу жолында Жақия Шайжүнісұлының төккен тері мен күш-қуаты ұшан теңіз. Ол кездегі жетім балалар, көбінесе, ересек жаста болғандықтан, келе сала балалар үйіндегі шаруашылыққа араласып кететін. Үлкендердің жетекшілігімен олар шөп шабу, мал бағу, сиыр мен биелерді сауу, отын дайындау, бақша өнімдерін өсіруге араласатын. Осылайша, өздерін асырап, артылғанына киім мен оқу құралдары сатып алынып, жатын үйлерді жөндеуге жұмсалатын. Мұның барлығы Жақия ағаның еңбексіз бір күн де өмір сүруге болмайтынын балалар бойына сіңірген нарықтық экономиканың алғашқы дәндері еді. Келешекте көптеген балалар осының пайдасын көрді.

Жақия аға балалар үйін өркендету үшін жоғары шенді адамдардың алдына барудан ешқашан тайсалмайтын. Және өзінің мінезіндегі, адамдық бейнесіндегі кереметтей бір тартымдылығы, кез келген адамға сөзін дәлелді де тиянақты жеткізе білуінің арқасында оның бетін ешкім де қайтара алмайтын. Балалармен жұмыста ол үшін ұсақ-түйек мәселе жоқ еді. Мәселен, сыртқы келбет, тәртіп, мектеп, ата-аналарымыз, саясат, мемлекеттік қайраткерлер тағы басқа да көп тақырыптарда Жақия әке топ белсенділерімен күнделікті әңгімелесуді әдетке айналдырған-тын. Айта берсем, ұлағатты ұстаз, мерейлі әке туралы аңызға бергісіз естеліктердің ұшы-қиыры жоқ. Мені және менімен тағдырлас мыңдаған жетім баланы кездестіргені үшін үлкен жүректі Ұстаз алдында басымызды иіп, шексіз алғыс айтқымыз келеді.

Нағима Тойсабаева, балалар үйінің қызметкері:

-Мен анам мен әкемнен бірдей айырылып, жетім қалған соң 1972 жылы алтыншы класта оқып жүргенде балалар үйіне келдім.

Жақия әкейдің басымнан мейірлене сипап, жылы қабақпен қарсы алғаны әлі күнге дейін көз алдымнан кетпейді. Ол кісі менің есімде аса ақылдылығымен, сыпайылығымен, сезімталдығымен сақталып қалды. Ол кезде әр топта 8-40 бала тәрбиеленетін. Белсенділігіммен көзге түсіп №6 топтың корпускомы міндетін атқардым. Жақия әке балалардың басынан аяғына дейін киім-кешегінің жағдайына үнемі көңіл бөлетін. Біз болашақ өмірге дайын болуымыз үшін еңбек тәрбиесі мен оқу білімге қатты көңіл бөлді. Күнделікті кешке сол күндегі балалардың сабақ үлгерімі, тәртібі, үйлердің тазалығы бойынша қорытындысын шығарып, тізіліс өткізу дәстүрге айналған. Жазғы каникул кезінде 10 қыз жөндеу жұмыстарына, 10 қыз бау-бақша күтуге, 10 ұл шөп шабуға ересек балалардан бөлетін. Осы жұмыстарда жақсы көзге түскендерді 7 ноябрьдегі мерекеде I-ші, II-ші, III-ші орындар бойынша ақшалай марапаттайтын еді. Ал, оқу-білім алудан үздік көрсеткіштерге жеткен балаларға жаңа жыл мерекесінде жаңа киімдер сыйлайтын.

Міне, қамқоршы ұстаз, мейірімді әке жетім балаларды осылайша ынталандырып, қолдап, олардың өмірге деген құлшынысын оятатын. Сонымен қоса, қонаққа келген түлектерді де ұмытпай жаңажылдық сыйлықтар бергізетін. Жақия ағаның жарқын өнегесі, оның берген тәрбиесінің арқасында өмірден өз орнымды тауып, отбасын құрдым, бала сүйдім, немерелерімнің сүйікті әжесімін. Мейірімді ұстазға деген алғысым, ризалығым шексіз.

Әңгімелескен Бақыт МҮЛІКОВА

Психологиялық тұрғыда қалай дайындалу керек?

Қиын жағдай орын алған кезде өзіңді жоғалтып алмау үшін, мақсат пен міндет қоюдың қажеті жоқ. Барлық нәрсені біртіндеп жасаған жөн. Емтиханға алдын-ала, біртіндеп, тыныштықты сақтап дайындала баста. Егер ойды жинақтау қиын болса, жеңілін есте сақтап, қиын материалды үйрен. Ішкі қатаюдан, шаршағаннан арылу үшін жаттығуды күнделікті орында.

Көзің шаршаса не істейсің?

Емтиханға дайындалу кезінде көзге ауырлық түседі. Егер көзің шаршаса, онда ағзаң шаршайды. Мұндайда емтихан тапсырмасын орындауға күшің жетпейді. Сондықтан да, көзіңнің демалуына жағдай жаса. Кез келген жаттығуды орындау керек.

- кезегімен жоғары-төмен жиырма бес секунд, оңға солға он бес секунд қара;

- көз қарашығыңмен аты-жөніңді жаз;

- ұзақтығы бір затқа жиырма секунд, сосын алдыңдағы қағазға жиырма секунд көзіңді тік;

- сағат тілі бойынша оған кері етіп көз қарашығыңмен және квадрат, үшбұрышты сал.

Тамақтану

Тамақтану үш-төрт реттен және витаминге толы болуы керек. Тамақтанғанда грек жаңғағын, сүт өнімдерін, балықты, етті, көкөністі, жеміс-жидекті, шоколадты қолдану керек. Тағы да бір кеңес - емтихан алдында көп тамақтанбау  керек.

Үлкен материал қорын қалай есте сақтау керек

Материалды сұрақтар бойынша қайтала. Алдымен еске түсір және міндетті түрде білетініңнің барлығын қысқаша жаз, сосын даталар мен фактілердің дұрыстығын тексер. Кітапты оқу кезінде жауаптың тірек пунктері мен негізгі ойларды сыз. Кішкене қағаздарға әрбір сұраққа жауаптың қысқаша жоспарын құруды үйрен. Емтиханнан бір күн бұрын жауаптардың қысқаша жоспарын қарап шық.

Есте сақтаудың  кейбір заңдылықтары

Есте сақтаудың қиындығы оның көлеміне пропорционалды өседі. Үлкен үзіндіні оқыту қысқаға қарағанда тиімдірек.

Біркелкі жұмыста есіңде сақтағаның көп болса, онда түсіну де жоғары.

Бөліп оқыған, бірден оқығаннан жақсы. Бірден оқымай үзілістермен, аз-аздап оқыған жөн. Жай ғана бірнеше рет оқығаннан гөрі, есіңде қалғанын қайталауға көп уақыт бөлген тиімдірек. Егер көп және аз екі материалмен жұмыс істесең, көбінен бастағаның жөн.

Жұмыс қабілетін қолдану шарты

Ақыл-ой мен дене еңбегін кезектестіру; гимнастикалық жаттығуларды, яғни денені айналдыру, баспен тұру жаттығуларын жасаған дұрыс, өйткені ми жасушаларына қан жақсы жүреді. Көзді сақтау үшін, әрбір жиырма-отыз минутта үзіліс жасау ( кітаптан көзіңді алып, ұзаққа көз тігу), теледидардан хабарларды аз көру керек.

Әсем Қанапиянова, психолог, Үлкенбөкен мектеп-балабақша кешені