Мемлекет Басшысы Н.Ә.Назарбаев сот төрелігін сапалы түрде жүзеге асыру, созбалаңға салу мен бюрократияға жол бермеу, халық пен мемлекетке қызмет ету барлығынан жоғары болуы, сот төрелігінің ашықтығы мен қолжетімділігі және де сот жүйесіндегі құқықбұзушылықтар мен сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті шұғыл түрде күшейту қажет деп атап көрсеткен. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы судъялар одағының кезекті VІ съезінде Республика Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясына сай алдағы уақытта ұлттық сот жүйесінің бағдарын айқындап берді. Осы міндеттерді жүзеге асыруда жүргізіліп жатқан шаралар туралы Көкпекті ауданының №2 аудан сотының төрағасы Әйкен Ермұқанұлы Исмағұловпен әңгімелескен едік.

-Съезде Елбасы сот билігін реформалаудың негізгі басымдығы ретінде сот төрелігін жүзеге асыру процесін оңайлату, жаңа ақпараттық технологияларды белсенді енгізу, дауларды альтернативтік тәсілдермен шешуді қолға алу, судьялардың кәсіби деңгейін көтеру арқылы жаңа кезеңнің сынына төтеп беруге  дайын  болатын ұлттық сот жүйесін нығайтуды тапсырды. Елбасы өз сөзінде "Біз Мәңгілік Ел боламыз деп, кемел мемлекет құруды көздеген халықпыз. Сот төрелігінің әділдігі мен жедел, әрі толық орындалуы – кез-келген елдің кемел болмысының көрінісі. Сот жүйесінің дамуы тоқтап қалатын құбылыс емес, оны үздіксіз жетілдіріп отыру керек. Біз бұл бағыттағы жұмыстарды жалғастыра береміз. Ал, судьялар, сіздерден әрқашан жоғары біліктілік пен әділдік, адалдық талап етіледі.Халқы заңын сыйлайтын, сотына сенетін қоғам – ең дамыған қоғам. Біздің мақсатымыз – дәл сондай қоғам құру. «Қазақстан – 2050» стратегиясының басты межелерінің бірі – осы» деген еді.

Соңғы жылдары Қазақстанның сот жүйесі біршама реформалық сатылардан өтіп, қазір әлемдік стандартқа толық сәйкес келетін сот жүйесі құрылды деуге болады.  Бұл ретте еліміздің Жоғарғы соты халықтың сот жүйесі деген сенімін ақтау үшін  көптеген жұмыстар атқарды. Соның нәтижесінде қазір сот процесстерінің тез өтуіне, сотта қаралып жатқан істердің жылдам бітуіне және кез келген азаматтың өз құқын қорғау кезінде соттың алдында өз құқығын пайдалана алатын толық мүмкіндік жасай алатын біршама қадамдар жүзеге асырылды. Бұл қадамдардың нәтижесі 2012 жылы 16 ақпанда қабылданған сот жүйесін конституциялық заңды және процессуалдық заңдарды өзгерту туралы өзгеріске енгізілген заңдарға негіз болды. Осы заңда сот сатыларында  іс қараудың жауапкершілігін арттырудың тетіктері қарастырылды. Апелляциялық, кассациялық  наразылықпен немесе  шағыммен  түскен істер сотта  қаралғаннан  соң  бірден күшіне енетін болды. Сондықтан, судьялар іс қарағанда батыл және түпкілікті  шешім алуға  міндетті. Жоғары сатыларда жауапкершіліктің күшейтілуі істі  бірінші сатыда қарайтын  аудандық соттың судьяларына қойылатын талапты жоғарылатылды.  Бұрынғыдай, аудандық соттың судьясы іс қараған кезде жіберілген кемшілікті жоғары тұрған сот түзейді деген ойдан арылатын болды. Себебі, жоғары тұрған сот аудандық соттың шешімін заңсыз болса, күшін жойып, өзі түпкілікті шешім шығаруға мүдделі. Осыдан кейін, аудандық сот судьясының жұмысына тиісті баға берілетін болды.

Сонымен қатар, азаматтар сотқа өз талап арыздарын  электронды түрде ғаламтор арқылы жолдай алады. Бұл дегеніміз, арызданушы үйінде отырып-ақ электронды үкімет порталының көмегімен тәуліктің кез-келген уақытында  өз талап арызын сотқа бере алады. Былтырғы жылдан бастап сот жүйесінде Жоғарғы Соттың бастамасымен  «Электронды бақылау ісін жүргізу» жобасы  қолға алынды. Әрбір іске қатысушы өзіне қатысты  сот өндірісінде қаралып жатқан іс бойынша ақпаратты осы жүйе арқылы ала алады және сот жұмысын қашықтықтан бақылай алады.Демек, бұл соттардың жаңа технологияны пайдалана отырып  халықтың сотқа қолжетімділігін қамтамасыз етуде жасаған  шаралары деп білуге болады.

«Қазақстан – 2050» стратегиясын іске асыру барысында, алдағы уақытта   еліміздің құқықтық жүйесін үлкен өзгерістер күтуде. Елімізде жаңадан Қылмыстық, Қылмыстық іс-жүргізу, Әкімшілік құқықбұзушылықтар туралы  Кодекстер қабылданбақшы.  Қылмыстық жаза тағайындау, қылмыстық істердің тергеу тәртібі түпкілікті өзгертілмекші.

Елбасы биылғы жылғы 17  қаңтардағы Жолдауында «Сот жүйесі ашық, қолжетімді,  барлық дауды нақты және жылдам шешуі тиіс» ,-деп атап көрсеткен болатын.  Сот билігін реформалаудың негізгі басымдығы ретінде сот төрелігін жүзеге асыру процесін оңайлату, жаңа ақпараттық технологияларды белсенді енгізу арқылы оны басы артық бюрократиялық рәсімдерден арылту қажеттілігі күн тәртібіндегі мәселелердің бірі. Осыған байланысты аталған Кодекстердің  еліміздің парламентінде талқылауы кезінде Жоғарғы Сот қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік сот ісін жүргізудің қай рәсімдері (сатылары) артық немесе ауқымды болып табылады және қай санаттарын ақпараттық технологияларды қолдану арқылы жеңілдетуге өз үлесін қосады деп сенемін.

Осы аталғандардың негізінде, еліміздің ұлттық сот жүйесінің нығаюына, халықтың сотқа деген сенімін арттыруға сот саласының әрбір қызметкері ат салысуы тиіс деп есептеймін.

Жазып алған Клара НҰРПЕЙІСОВА

Пікір: