Қоғам дегеніміз - ол өз қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында өзара байланысты және өзара әрекет ететін тарихи қалыптасқан формалар арқылы біріккен, тұрақтылығымен, бүтіндігімен, өздігінен ұдайы өндірілетіндігімен, өзін-өзі реттеуімен, қажетті мәдениет деңгейіне жеткен жетістігімен ерекшеленіп, сипатталатын адамдардың жиынтығы. Қоғам – әлеуметтік жүйе. Ал, әлеуметтік жүйе деп, негізгі элементтері адамдар арасындағы өзара байланыстар мен қарым-қатынастардан, өзара ықпалдасудан тұратын күрделі тұтастықты айтамыз. Негізгі жалпы мемлекеттік шаралардың жүйесінде маңызды орын қоғамдық тәртіпті қамтамасыз етуге берілген. Құқықбұзушылық — қоғам өміріне тән дерт. Адам баласы өмір сүрген ортада ол да әрқашан орын алады. Бұл шартты құбылыс. Құқықбұзушылық — заңды, оның қағидаларын құқықтық нормалар жүктеген міндеттерді бұзу, тыйым салынған әрекеттерді жасау. Қ.Аухадиев ауылдық округіндегі құқықбұзушылық ахуал қандай жағдайда екенін білу мақсатында учаскелік инспектор Дамир Баймадиевпен сұхбаттасқан едік.

-Округтегі жағдайды тұрақсыз деуге келмейді – аса ауыр заң бұзушылықтар жоқ. Алайда, ауылдық округ тұрғындары арасында соңғы жартыжылдықта 41 ұсақ заңға қайшы әрекеттер орын алды. Көбінесе, бұл азаматтардың қоғамдық орындарға мас күйінде келуі, тұрмыстық ұрыс-керістер, үй жануарларын ұстау ережелерін бұзу жағдайлары. Заң бұзушылар өз іс-әрекеттеріне жауапкершілікпен қарамағандығы салдарынан біз оларды әкімшілік жауапкершілікке тартуға мәжбүр боламыз, тіпті, 15 тәулікке қамауға алынатын жағдайлар да болады.

Соңғы екі аптаның ішінде аталмыш әрекеттерге тағы екі ұрлық пен бір өзіне-өзі қол салу қылмысы қосылды. Ұрлыққа қатысты қылмыстық іс қозғалып, екі жағдайда да бұзақылар анықталып, қылмыстық жауапкершілікке тартылды. Өзіне-өзі қол жұмсауға келетін болсақ, ауданның криминалист-қызметкерлері істі тергеу жұмыстарын жүргізуде. 

-Округте құқықбұзушылықтың алдын алу үшін қандай шаралар қолданылуда?

-Күнделікті біз көмекшілерімізбен бірге күндізгі және түнгі уақыттарда көшелерді қарап жүреміз. Заң бұзушылармен профилактикалық әңгімелер жүргізіліп, тиісті жазалау шараларын қолданамыз. Алайда, кейбір азаматтар өз іс-әрекетіне есеп бермейді және одан ешқандай өрескелдікті байқамайды. Жеке меншік малдарды бағуды ұйымдастырмау, өз ауласында иттердің ірі тұқымын ұстау ережесін бұзу, тұрғын үй маңын тұрмыстық қалдықтармен және қоқыстармен ластау да осылардың қатарына жатады. Аталғандардың барлығы, әсіресе, қараусыз қалған мал тобыры ауылшаруашылық алқаптарына, жеке меншік бау-бақшаға зиянын тигізеді. Ал, иесіз және тұмылдырық кигізілмеген бос иттер өткінші адамдар мен балалардың өміріне қауіп төндіреді. Осыған сәйкес, әкімшілік актілер толтырылып, құқықбұзушылар әкімшілік жауапкершілікке тартылады. Алайда, мәселе шешілмеген күйі қалады. Осы жағдайлар жүйелі түрде қайталанып отырады. Өйткені, заң бұзушылар істің арты неге апарып соғатынын ойламайды және қойылған талаптарды орындағысы келмейді.

-Құқықбұзушылықты қалай жүгендеуге болады?

-Егер әр тұрғын өз ісін бақылап, жақын-жуықтары мен өзі үшін және жеке дүние-мүлкі үшін жауапкершілікті сезінсе, қоғамдық тәртіпті сақтаса, онда құқықбұзушылық та аз болар еді. Кәсіпкерлер өз иелігіндегі сауда нысандарына тиісті қауіпсіздік шараларын қолданғысы келмейді. Нәтижесінде, тонаушылар олардың дүкендеріне еш кедергісіз еніп, бизнестеріне материалдық зиян келтіреді. Тонаудың алдын алу мақсатында сауда нысандарында дабылдама жүйесі, бейне камера, терезе торлары орнатылуы тиіс. Алайда, бұл нысандардың қожайындары қажетті құрылғыларды орнатуға жұмсайтын аздаған шығыннан гөрі, бұзақылардың кесірінен жүздеген мың теңге жоғалтқанды тәуір көретін сияқты. Ересек адамдар мен жастар өз үйлерінде немесе достарының ортасында спирттік ішімдіктерді ішіп, жай ғана көшеге шығуының өзі оларды автоматты түрде қоғамдық тәртіпті бұзушылар қатарына жатқызатынын түсінуі қажет. Заң барлығына бірдей. Және кінәліге артылатын шара ҚР Қылмыстық кодексінің Заңнамасымен анықталады. Ал, малға, қоқыс шашуға және үй жануарларын ұстауға қатысты ережелерді бұзғандар айыппұл салу арқылы жазаланады.

Қазіргі заманның талабына сай қалыпты қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету мемлекет қызметтерінің бірі болып саналады. Оны жүзеге асыруға ҚР Конституциясында көрсетілгендей, барлық мемлекеттік органдар, жауапты тұлғалар мен азаматтар қатысады. Бұл қызметтерді жүзеге асырудағы басты рөл ішкі істер органдарына берілген. Олардың құқықтық жағдайларына сәйкес, елдегі қоғамдық тәртіпті сақтау - басты міндет болып табылады.

Құқықбұзушылықты жою және оларды туындататын себептер бойынша

міндеттерді шешудің негізгі жолдары, әрине, азаматтарды тәрбиелеу. Бүгінгі заман талабына сай олардың адамгершілік қасиеттері мен мәдени деңгейін көтеру, ел азаматтарын қоғамдық тәртіпті нығайтуға, бұзақылықпен, маскүнемдікпен күресті күшейтуге, демократиялық принциптерді іске асырудың сенімді базасын құруға бағыттайды.

Құқықбұзушылық құқықтық нормалар қорғайтын мүддеге нұқсан келтіріп қоғамның, жеке адамның мүддесіне зиянын тигізеді, белгіленген құқықтық тәртіпті бұзады. Құқықтық нормалардың талаптарын орындамау нәтижесінде тәртіп бұзылады, қоғамдық қатынастарға кесел келеді, белгілі бір игілік, құнды зат жоғалады, адамның өміріне, денсаулығына, рухани сезіміне зиян келтіреді.

Азамат өзіне жүктелген міндеттерді орындаса немесе құқықтары мен бостандықтарын пайдалана алса, мұндай іс-әрекет азаматқа да, қоғамға да пайдасын тигізетіні сөзсіз. Азаматтар заңда белгіленген міндеттерін бұлжытпай орындаса, қоғамда зандылық орнап, құқықтық тәртіп сақталады. Азаматтар өз құқықтары мен бостандықтарын тиімді пайдалана алса, қоғамның жан-жақты дамуына, адамдардың тұрмыс жағдайларының жақсаруына, халық мәдениетінің өркендеуіне тиісті жағдай туады. Сондықтан, әр мемлекет, оның аппараттары мен органдары қоғамда заңдылыққа, құқықтық тәртіпке нұқсан келтірмеуді қамтамасыз етеді. Олар жеке және заңды тұлғалардың іс-әрекеттерін қатаң бақылап отырады.

Әр адам, ең алдымен, өзінің және жеке меншік мүлкінің қауіпсіздігін ойлап, оны қорғау үшін сәйкес шараларды қолдануы, өз іс-әрекетін үнемі бақылаудан шығармауы тиіс. Ішкі істер органдары әрдайым үздіксіз заң тәртіптерінің орындалуын қадағалайды. Бірақ, олар әрбір жеке азаматты көзден таса қылмай, оны заң бұзушылықтан немесе сырттан келетін зияннан қорғай алмайды. Бұны әрқайсымыз ойлаған жағдайда ғана көптеген заң бұзушылықтарды болдырмай, қоғамды ізгілендіре және саналырақ ете түсеміз.

Екатерина СКУДАРНОВА

Пікір: