Наурыз таңы атысымен, әр үй көже қамына кіріседі. Әсіресе, ауылдағы ағайын бұл асқа ерекше мән береді. Көжеде кие бар дегенді жиі айтады. Бұл наурыз көженi    тойып iшсе, жыл бойы тоқшылық болады деген түсінікпен астасып жатыр. Қашанда дастарқаны жайнап, самаурыны қайнап тұратын қаймана қазақ үшін наурыз көженің орны бөлек.

Ендеше, қадірлі асымыз туралы Теректі ауылының тұрғыны, қазақтың салт-дәстүрін тасада қалдырмай, ұрпаққа насихаттап жүрген Сая әпкеміз бізге наурыз көженің құрамын айтып берген болатын, соны сіздердің назарларыңызға ұсынамыз.

- Наурыз көжеге қосылатын жеті түрлі дән бар. Алмағайып заманда ас-арқау болған сол дәндер қазақ үшін қасиетті саналған екен. Бидай молшылықтың, берекенің, ырыстың бастауы. Ал күріш пен тарының, жарманың қадір-қасиеті бидайдан кем емес. Тұз — тағамның дәмін кіргізетін қоспа саналғанымен, ағзаға йодты тасымалдайтын қасиетке ие. Қысқы соғымнан қалған сүр етті қайнатып, сорпасына дәндерді салып пісіріп алып, су қосып, қатығы мен құртын, майын қосып тойымды тағамды қонағына ұсынған біздің елдің кең пейіліне разы боласың. Наурыз көжені тілеу көже деп те атайды. Осы күні арнайы пісірілген көжені көп ішсең тілегің орындалады деп айтады үлкендер. Мұндайда қарап қалмайтын таңқы танау балалардың да қарық болып қалары анық. Ағайын арасындағы араздық та бір кесе көженің арқасында жазылатын жағдайларды көр-дік. Бұл ене мен келіннің өза-ра бірлігі мен татулығынан, ардақты апалардың бар ықы-лас-пейілінен жасалған нау-рыз көженің дәстүрлік, ұлттық тағылымы шығар, – дейді Сая Рақым.

Ауылдастарына көже таратуды 14 наурыздан бастап кететін Сая әпке Қытайдан ата-баба қонысына оралған қандасымыз. Өзге елде жүрсе де қазақтың салт-дәстүрін сол қалпында сақтап, ауыл арасында Наурыз көже жасаудың қас шебері атанып жүр.

- Көже пісіру зор ықыласты, мерей-мейірді талап ететін еңбек. Қарапайым ғана ас көрінгенімен, дайындау әдісі бойынша әркімнің өз тәсілі мен ережесі болады. Сондықтан шығар әр үйдің көжесі бірі-біріне ұқсамайды. Әрқайсысының дәмі әр түрлі. Жеті дәннен жасалатын болғанымен, қоспасы бөлек. Мәселен, біреулер құрт езіп қосса, енді біреулер қатық немесе айран араластырып жатады. Кейбір апаларымыз май сақтаған қарынды бір жуып көженің түбіне тастап қояды. Бұл өте ежелгі әдіс. Әбден тұзы сіңген қарын көженің ғана дәмін кіргізбейді, бойында қышқыл элементтері жетіспейтін адам үшін таптырмас дәрумен көрінеді. Көжеге жылқының ысталған жалын дәкеге түйіп қайнату да бар, – дейді Сая әпке.Ендеше, Наурыз мерекесі құтты болып, барша қазақстандықтарға береке-бірлік әкелсін. Наурыз көжені тойып ішіп, тілеулеріңіз қабыл болғай дейміз!

Жанерке АБЫЛХАН

Пікір: