Көптен бері аудан орталығының тұрғындары кезек күттірмейтін мәселе - ауыл көшелерінде қаңғыбас иттердің барын көтеріп келеді. Бұл өзекті мәселенің қалай шешіліп жатқанын Абай аудандық ветеринария басқармасының «Көкпекті - вет» ШЖҚ КММ білдік.

-«Ит – адамның досы» деген тұжырыммен барлығы келіседі, бірақ «достармен» кездесу жақсы нәтиже бермесе ше? Қаңғыбас және қараусыз иттер қоғамға қандай қауіп төндіреді?

-Негізінде, біздің ауданымызда жабайы иттер іс жүзінде кездеспейді. Елді мекендердің көшелерімен жүгіретін иттер - бұл бір кездері үй жануарлары болған, бақылаусыз жүретін немесе бос жерлерде, полигондарда және басқа жерлерде туылған иттер.
Қаңғыбас жануарлар дегеніміз - иелері жоқ иттер мен мысықтар.
Қараусыз жануарлар - бұл жануар иесінің немесе жа-уапты адамның бақылауынан айырылған жануарлар.
Иттерге көшеде жалғыз өмір сүру өте қиын, сондықтан олар көбінесе топтасып жүреді, бұл жағдайда жабайы иттерден адамдарға ғана емес, Үй жануарларына да қауіп төнеді:
1. Агрессия. Егер топта бір ит қорқатын болса, қорқыныш барлық иттерге беріледі. Топ иттермен кездесу соңы, қауіпті жарақаттармен аяқталуы мүмкін
2. Аурулар. Қоқыстармен тамақтану, ұсақ және ірі кеміргіштерді аулау, ең бастысы адамдарға және басқа жануарларға көптеген қауіпті ауруларды жұқтыру қауіпі бар, соның ішінде құтыру, оба, лептоспироз, бруцеллез және т. б. аса қауіпті аурулар.

-Үй жануарларын ұстау және серуендеу үшін бекітілген ережелер немесе талаптар бар ма?

- 2021 жылғы 30 желтоқсандағы «Жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы» № 97-VII ҚРЗ Заңы, 22-бабы.
Үй жануарларын қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында иелері мен жауапты адамдар серуендеткен кезде мынадай талаптар сақталуы тиіс:
үй жануарларын серуендету тыйым салу белгісімен белгіленбеген серуендеу орындарында тұмылдырықсыз ұзындығы 2 (екі) метрден аспайтын қарғыбаумен жүзеге асырылады, бұл ретте жануар иесінің өзімен бірге тұмылдырығы болады, ол қажет болған жағдайда итке дереу киіледі;
Үй жануарларын айналасындағыларға кедергі келтірмей серуендетеді;
елді мекен аумағында иттердің өздігінен жүруіне жол берілмейді;
сондай-ақ үй жануарларын мектепке дейінгі балалар, білім беру, дене шынықтыру-спорт және медициналық, емдеу ұйымдарының, мәдениет ұйымдарының, балалар және спорттық ойын алаңдарының аумақтарында және серуендеуге арналмаған тыйым салу белгілері белгіленген аумақтарда серуендету.
Қаңғыбас иттерді атуға тыйым салу туралы заңда не айтылған?

2022 жылғы 2 наурыздан бастап күшіне енген 2021 жылғы 30 желтоқсандағы «Жануарларға жауапкершілікпен қарау туралы» қабылданған № 97-VII ҚРЗ Заңына сәйкес айықпас ауруға шалдыққан, агрессивті иттерді ғана өлтіруге болады. Қалғандарының барлығы міндетті түрде зарарсыздандыруға жатады. Заң сонымен қатар үй жануарларын ұстау, серуендеу және есепке алу ережелерін реттейді. Иелері оларды 2023 жылдың қыркүйегінен бастап тіркеуге міндетті болады.

- Ауданда бұл бағытта қандай жұмыстар жүргізілуде?

Үй иттерін құтыруға қарсы вакцинациялау, дегельминтизация (эхиноккоз), Серологиялық зерттеулер (бруцеллез) жүргізіледі.
«Қараусыз қалған иттермен кездесу кезіндегі мінез-құлық ережелері» жадынамасы әзірленді, сондай-ақ халықпен түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Екінші жартыжылдықта жергілікті атқарушы орган қаңғыбас және қараусыз қалған иттерге арналған уақытша ұстау орнын (питомник) салуды жоспарлап отыр.

- «Қаңғыбас иттермен кездесу кезіндегі тәртіп ережелері» жадынамасы нені қамтиды?

Қаңғыбас және жабайы иттер топта қауіпті. Әсіресе, егер олар 4-5 немесе одан көп болса. Егер сіз қиындыққа тап болғыңыз келмесе, мұндай топтарды айналып өтіңіз. Дүрбелеңсіз дереу жанжал аймағынан шығыңыз.
Алыстан жүгіріп келе жатқан отарды (иттердің тобы) немесе итті көргенде, маршрутты асықпай өзгертуге тырысыңыз.
Қаңғыбас итті кездестіргенде, оның сіздің сыртқы түріңізге қалай қарайтынына назар аударыңыз. Кейбір жағдайларда итті ызаландырмай, ақырын өтіп кету жеткілікті.
Оларды тамақтандыру немесе тамақтандырмауды, әрине, сіз өзіңіз білесіз. Бірақ тамақ беру әрқашан «тату көршілік қарым-қатынасты» сақтай алмайтынын біліңіз. Керісінше, агрессивті жануарларды қалыпқа келтіру әрекеті қиындыққа соғуы мүмкін жағдайлар туындауы ықтимал. Немесе тамақ біреуіне жетіп, ал басқаларына жетпейді. Осыдан агрессия пайда болады.
Қараңғы уақытта, әсіресе, бос жерлерді, саябақтарды және басқа да осындай жерлерді айналып өтіңіз. Отардың (иттердің тобы) ең «қол тигізбейтін» мекендейтін жерлері бар. Олар сол орынды ерекше құлшыныспен қорғайды.
Ешбір жағдайда жүгіруге болмайды. Сіз иттен алыс болу мүмкіндігі болған кезде ғана жүгіре аласыз.
Иелері болмаған кезде жануарларға ешқашан жақындап ұстамаңыз, әсіресе тамақ жеп немесе ұйықтап жатқан кезінде.
Сіз иттерді ызаландырмаңыз. Ол агрессияға итермелейді.
Бейтаныс итке жақындауға және оны еркелетуге болмайды.
Иттерден ойыншықтарын немесе сүйектерін алмаңыз.
Артқа бұрылмай, кенеттен қозғалыссыз кеткен жөн. Егер жүгіріп келе жатқан ит үре бастаған сәтте, адам қорқып, көзін бұрып немесе артқа бұрылып, тезірек кетуге тырысса, онда бұл мінез-құлық ит агрессиясының одан әрі өсуіне себеп болуы мүмкін. Мұнда ит тіпті оны тістеуге тырысуы мүмкін, бастапқыда мұндай ниеті болмаса да.
Иттің көзіне қарамаңыз.
Қорқудың қажеті жоқ. Иттер қозғалысқа жауап береді. Баяу қадам басу қорқынышты көрсетпеуге көмектеседі.
Құтырумен ауыратын иттер адамға өте қауіпті. Ол адамдарға жақындап, еркелеп, құйрығын бұлғандатады. Тек тістеп алғаннан кейін ғана сіз оған бір үзім нан бергеніңізге өкінетін боласыз.
Иттер қатты дыбыстарға өте сезімтал келеді. Сіз қатты қорыққаннан айқайлап, қаттырақ сөйлей аласыз. Шиеленісті және истерикалық тондарды жасамауыңыз керек, иттер мұны әлсіздік ретінде қабылдайды.
Сіз шабуылдаушы жануардың бір ерекшелігін білуіңіз керек, оның инстинкті оған тісін ең жақын бөлікке тістеуді айтады. Сондықтан шабуыл жасағанда алдыңызға қандай да бір затты - сөмке, қолшатыр, портфель қойған дұрыс.
Шабуыл кезінде бет пен тамақты қорғаңыз.
Кез-келген есіктің артына жасырынып, жоғары көтерілуге тырысыңыз.
Сізге тас немесе таяқ алған кейіп танытуға болады, бірақ ит кішкентай немесе үлкен емес болса ғана! Сіз бір уыс құмды алып, иттің көзіне шаша аласыз. Алайда, Сізге үлкен иттер шабуыл жасаған болса мұны істеудің қажеті жоқ, өйткені бұл әрекет тек иттерді ызаландырады.
Егер велосипедпен жүргенде сізге ит шабуыл жасаса, онда сіз тоқтауыңыз керек. Ит те тоқтап қалуы мүмкін, содан кейін аздап жаяу жүріңіз, сонда ит артта қалады.
Не істемеу керек: иттерді жалаңаш қолмен немесе тіпті бәтеңке киген аяқпен ұстауға тырыспаңыз. Олар қолды тістеп алады, бірақ сіз оны аяғыңызға жетпейді деп ойламаңыз, төрт аяқты көше иттері күшті әсерге ие.
- Берілген ақпарат үшін рахмет!

Сұхбаттасқан
Виктория ГАРМАШОВА

Пікір: